Afbeelding via Pixabay
1. Inleiding
‘Nobody has died during a Zumba class and I would like to keep it that way,’ riep Beto Perez tijdens een Zumba Instructor Training. Tweehonderdvijftig aankomend Zumba Instructors barstten in lachen uit, terwijl de opmerking niet alleen als grap bedoeld was. Zumba is bij toeval ontstaan, maar werd razend populair en de vraag naar Zumbalessen is ongekend hoog. Om aan deze vraag te kunnen voldoen, moeten er (veel) Zumba Instructors opgeleid worden. Zumba Fitness moet toegankelijk zijn voor iedereen en dat is alleen mogelijk als het fitnessprogramma overal beschikbaar is. De drempel om een Zumbalicentie te behalen, moet dan ook niet hoog zijn. Door de lage drempel om Zumba Instructor te worden is het echter discutabel of een Zumbalicentie voldoende is om aansprakelijkheid van de sportschool aan te nemen bij blessures van deelnemers aan een Zumbales.
In dit artikel wil ik een antwoord geven op de vraag of de sportschool aansprakelijk is voor blessures die veroorzaakt worden door een gecertificeerde Zumba Instructor. ((Een Zumba Instructor kan uiteraard over meerdere lesbevoegdheden beschikken. Ik beperk me in dit artikel tot de Zumba Instructor die geen andere lesbevoegdheden heeft.)) Ik zal daarom eerst kort ingaan op Zumba, de training en het verschil met de training van Les Mills, een andere grote aanbieder van groepslessen. Daarna komt de sportschool als werkgever van de Zumba Instructor aan bod, evenals de kenmerken van aansprakelijkheid in sportsituaties. Tot slot zal ik aandacht besteden aan gevolgen van de Zumbaformule voor de aansprakelijkheid.
2. Zumba Fitness
Zumba is een fitnessprogramma dat is ontworpen door de Colombiaanse danser en fotograaf Alberto ‘Beto’ Perez. Zumba is geïnspireerd op Latijns-Amerikaanse muziek en internationale dansbewegingen. Doordat in een Zumbales snelle en langzame ritmes worden gecombineerd, de zogenoemde intervaltraining, is Zumba vooral een effectieve manier om gewicht te verliezen en conditie te verbeteren. ((Zumba Fitness Basic Steps Level 1 Trainingsboek instructeurs, 2009)) De muziek en het gemak waarmee een deelnemer de Zumbales kan volgen, maken dit fitnessprogramma ‘fun’. De achterliggende gedachte van Zumba is een fitnessprogramma dat geschikt is voor iedereen. Iedereen moet kunnen deelnemen aan een Zumbales en iedereen moet Zumba Instructor kunnen worden.
2.1 De Zumbalicentie
Je wordt Zumba Instructor door een tweedaagse training te volgen. In deze training leer je over de ontwikkeling en achtergrond van Zumba, de basispassen, muziekstijlen, het ontwikkelen van effectieve en leuke, afwisselende lessen en de Zumbaformule. Deze formule, Z=MC2, staat voor: Zumba = music + core steps + choreography en is een weergave van de belangrijkste elementen van Zumba en de Instructor Training: muziek, basispassen en een choreografie. Anatomie, werking van het menselijk lichaam, spiergroepen, etc. komt echter nauwelijks aan bod. De Instructor Training is gericht op het leren herkennen van de verschillende muziekstijlen, de basispassen en het samenstellen van een choreografie. Na deze training ontvang je een licentie, die een jaar lang geldig is. ((o.a. Zumba Fitness Basic Steps Level 1 Trainingsboek instructeurs, 2009, www.zumba.com > frequently asked questions, overview))
2.2 Vergelijking met Les Mills
Bij Les Mills, de grootste aanbieder van verschillende groepslessen in sportscholen, ligt de nadruk meer op sport dan op muziek en ‘fun’. Wanneer je een groepsles van Les Mills wilt gaan geven, word je voor én na de training begeleid door een ervaren instructeur. Ook moet je binnen drie maanden na de training een video opsturen waarop een van je lessen is opgenomen, zodat de organisatie kan beoordelen of je in staat bent een effectieve en veilige les samen te stellen. De noodzakelijke kennis over het menselijk lichaam wordt tijdens de training behandeld en deze kennis dien je ook te beheersen om je licentie te kunnen verkrijgen. ((www.lesmills.com > instructeurs))
Het verschil tussen deze licenties en de kennis en kunde die iemand moet hebben om een licentie te verkrijgen, komt er mijns inziens dan ook kort gezegd op neer dat je een Les Mills-licentie verdient, terwijl je een Zumbalicentie koopt. De opleiding van de Zumba Instructor is vergeleken met die van een Les Mills-instructeur gebrekkig te noemen.
3. De sportschool als werkgever van de Zumba Instructor
De sportschool is als werkgever aansprakelijk voor schade die de Zumba Instructor aan derden toebrengt op grond van art. 6:170, lid 1, BW. Dit artikel legt een risicoaansprakelijkheid op werkgevers; zonder belang of de werkgever een verwijt kan worden gemaakt. Wel van belang is of de Zumba Instructor zelf aansprakelijk is uit hoofde van art. 6:162 BW en of de werkgever ‘zeggenschap had over de gedragingen waarin de fout was gelegen’. ((J. Spier e.a., Verbintenissen uit de wet en Schadevergoeding, Deventer: Kluwer 2009, p. 96, 97.))
Aangenomen mag worden dat een sportschool weet aan welke eisen iemand moet voldoen om een licentie voor een bepaalde sportles te verkrijgen. Wanneer de sportschool derhalve de indruk heeft dat de behaalde licentie niet per se aantoont dat de Zumba Instructor over voldoende kennis en vaardigheden beschikt om een veilige les te kunnen geven, kan de sportschool dan ook verlangen dat de Zumba Instructor zijn ((Een Zumba Instructor kan uiteraard ook een vrouw zijn. Voor de leesbaarheid gebruik ik de mannelijke derde persoon enkelvoud.)) gebrek aan kennis en kunde verhelpt. Zeker daar voor sportverenigingen strenge eisen gelden met betrekking tot voorzorgsmaatregelen die van belang zijn voor de veiligheid van de deelnemers. Schending van een verkeers- of veiligheidsnorm rechtvaardigt een ruime toerekening van letselschade. ((HR 6 oktober 1995, NJ 1998, 190.))
De sportschool en de Zumba Instructor zijn op grond van art. 6:102 BW hoofdelijk aansprakelijk. Intern is de Zumba Instructor echter in het geheel niet draagplichtig, tenzij sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid (art. 6:102 jo. 6:101 BW). ((Jac. Hijma & M.M. Olthof, Compendium van het Nederlands Vermogensrecht, Deventer: Kluwer 2008, p. 293.)) Aan de aansprakelijkheid doet opzet of bewuste roekeloosheid echter niets af.
3.1 Aansprakelijkheid in een sportsituatie
In het Natraparrest ((HR 28 juni 1991, NJ 1992, 622.)) van 1992 oordeelde de Hoge Raad dat risicoaanvaarding geen zelfstandige rechtvaardigingsgrond is en dat dit verweer wordt beantwoord bij de beoordeling van de onrechtmatigheid van het gedrag of de eigen schuld van het slachtoffer. Deelnemers aan een sportles moeten er rekening mee houden dat er andere regels gelden in sportsituaties en dat er bepaalde risico’s, zoals blessures, bestaan bij deelname aan een sportles. ((J. Spier e.a., Verbintenissen uit de wet en Schadevergoeding, Deventer: Kluwer 2009, p. 51.)) Zij hebben derhalve ook een eigen verantwoordelijkheid in het voorkomen van blessures, maar zij mogen bij deelname aan een sportles in een sportschool minimaal verwachten dat de instructeur vakbekwaam is.
3.2 ‘Vakbekwame’ instructeur
In het arrest over de disloquerende turnster ((HR 6 oktober 1995, NJ 1998, 190.)) ging het om een vakbekwame trainster, die bij haar aanstelling bij het bestuur van de club had aangegeven dat zij weinig wist van het onderdeel ringen. De vereniging werd ernstig verweten op de de hoogte te zijn geweest van het gebrek aan kennis bij de trainster, maar dat zij geen aanvullende eisen, zoals bijvoorbeeld het volgen van een aanvullende cursus, had gesteld bij de aanstelling van deze trainster.
Het is bij de Zumba Instructor echter maar de vraag of hij vakbekwaam is. Ervaring zegt in dit geval niets; men kan jarenlange ervaring hebben, maar het ook al die jaren verkeerd hebben gedaan. Van een vakbekwame sportinstructeur mag verwacht worden dat hij de basiskennis bezit van het menselijk lichaam, de werking van de spieren en welke oefening welke spieren traint. De verschillende oefeningen moet hij correct uitgevoerd voor kunnen doen. Bovendien moet hij over voldoende kennis beschikken om te kunnen ingrijpen wanneer een deelnemer een verkeerde beweging maakt, die vrijwel zeker tot een blessure zal leiden. Wanneer het aan deze kennis ontbreekt, is de kans op blessures aanzienlijk groter dan bij een instructeur die deze kennis wel heeft opgedaan tijdens zijn (aanvullende) training(en). Tijdens de Zumba Instructor Training komen deze onderwerpen nauwelijks aan bod; de training is onvoldoende basis om als sportinstructeur te kunnen werken. Bovendien is redelijkerwijs te verwachten dat de sportschool op de hoogte is van de inhoud van de Zumba Instructor Training en de Zumba Instructor om deze redenen verplicht aanvullende cursussen of trainingen te volgen. Wanneer dit niet gebeurt is de Zumba Instructor niet vakbekwaam.
4. Aansprakelijkheid bij gebrekkige opleiding
In het strafrecht wordt het verweer dat er geen sprake zou zijn van schuld vaak gevoerd door te wijzen op de ervaring of de opleiding van de verdachte, ((A.A. van Dijk, Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen: over opzet, schuld, schulduitsluitingsgronden en straf, Apeldoorn/Antwerpen: 2008, p. 69.)) waarbij de ervaring of opleiding vaak gebrekkig zou zijn geweest; de omloopzuster die was opgeleid als operatiezuster (Verpleegsterarrest ((HR 9 februari 1963, NJ 1963, 312.))), de politieagent die onvoldoende was geïnstrueerd en werd vrijgesproken na iemand dodelijk getroffen te hebben met een waarschuwingsschot, ((Hof ‘s-Gravenhage 23 juni 1981, NJ 1981, 560.)) de politieagente die werd vrijgesproken van dood door schuld. ((Rechtbank Zwolle 29 januari 2004, VR 2004, 98.)) Zelfs in het arrest SF Fireworks ((HR 1 februari 2005, NJ 2006, 412.)) ging het verweer dat de verdachte het gevaar niet had kunnen voorzien gepaard met een verwijzing naar de ervaring en opleiding van de verdachte.
De nadruk ligt in het strafrecht echter op de beoordeling van de persoon, terwijl in het privaatrecht de nadruk ligt op de beoordeling van de handeling. Een onrechtmatige daad kan in het privaatrecht worden toegerekend, ook als geen sprake is van (strafrechtelijke) schuld. ((A.A. van Dijk, Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen: over opzet, schuld, schulduitsluitingsgronden en straf, Apeldoorn/Antwerpen: 2008, p. 67.)) Het ontbreken van een mogelijkheid de aansprakelijkheid aan de Zumba Instructor toe te rekenen omdat deze een gebrekkige opleiding heeft genoten, lijkt mij dan ook niet aannemelijk.
4.1 In het verkeer geldende opvattingen
In het strafrecht kan iemand die weet of moet weten dat hij beschikt over onvoldoende ervaring culpa in causa tegengeworpen worden. ((A.A. van Dijk, Strafrechtelijke aansprakelijkheid heroverwogen: over opzet, schuld, schulduitsluitingsgronden en straf, Apeldoorn/Antwerpen: 2008, p. 69.)) Mijns inziens gaat iets dergelijks ook op voor de Zumba Instructor. Na de Instructor Training is de kennis van de Zumba Instructor over het menselijk lichaam gelijk aan de kennis die hij voor deelname aan de training had. Hij weet of kan weten dat hij na deze training niet over de kennis en vaardigheden beschikt om een veilige Zumbales, waarin de kans op blessures bij deelnemers door fouten die hij zou kunnen maken zo klein mogelijk is, te kunnen geven. Wanneer hij niets onderneemt om deze ontbrekende kennis aan te vullen, kan hem de onrechtmatige daad worden toegerekend. De ‘opzet’ wanneer hij zonder aanvullende cursussen Zumbalessen geeft is alleen van invloed op de interne draagplicht tussen Zumba Instructor en sportschool, aan de aansprakelijkheid verandert dit gegeven niets.
5. Conclusie
De Zumba Instructor Training besteedt weinig tot geen aandacht aan kennis van en over het menselijk lichaam. Er is derhalve sprake van een gebrekkige opleiding van de Zumba Instructor.
De sportschool is als werkgever aansprakelijk op grond van artikel 6:170, eerste lid, BW. Deze aansprakelijkheid geldt alleen indien de werknemer, i.c. de Zumba Instructor, zelf ook aansprakelijk is en indien de sportschool zeggenschap had over de gedragingen waarin de fout was gelegen. Dit laatste is het geval; de sportschool kan aanvullende eisen stellen aan de Zumba Instructor, wanneer duidelijk wordt dat de Zumba Instructor niet over bepaalde basiskennis beschikt.
Deelnemers aan een sportles moeten er rekening mee houden dat er andere regels gelden in sportsituaties en hebben derhalve ook een eigen verantwoordelijkheid in het voorkomen van blessures. Zij mogen echter wel verwachten dat de sportinstructeur bekwaam is; deze vakbekwaamheid lijkt bij Zumba Instructors echter te ontbreken.
Alhoewel in het strafrecht rekening wordt gehouden met gebrekkige opleiding en ervaring van verdachten die schade hebben berokkend aan een ander, geldt in het privaatrecht dat de (onrechtmatige) handeling zwaarder telt dan de persoon. Aan iemand die weet of moet weten dat zijn opleiding en/of ervaring gebrekkig is en verder niets heeft ondernomen deze ontbrekende kennis aan te vullen, kan naar in het verkeer geldende opvattingen de onrechtmatige daad worden toegerekend. De Zumba Instructor is daarmee zelf aansprakelijk uit hoofde van art. 6:162 BW.
De sportschool is derhalve aansprakelijk voor blessures bij deelnemers aan een Zumbales, die veroorzaakt worden door een fout van de gecertificeerde Zumba Instructor. Het maakt daarbij niet uit of er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid van de Zumba Instructor. Dit gegeven is alleen van belang voor de interne draagplicht tussen de aansprakelijken. Dat de Zumba Instructor niet wist dat hij iets fout deed is geen steekhoudend argument en doet aan de aansprakelijkheid niets af.